SKAŁY MAGMOWE GŁĘBINOWE -  powstały z krzepnącej magmy głęboko pod powierzchnią Ziemi (5-30 km). Minerały wchodzące w skład tych skał widoczne są gołym okiem w skale - makroskopowo, gdyż krystalizują pomału i osiągają duże rozmiary.

         GABRO Zawiera plagioklazy, kwarc i aż 25-60% minerałów ciemnych. 

Gabra występują masowo w obrębie ziemskiej skorupy oceanicznej, a  w Polsce w krystalicznym podłożu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej(stwierdzone wierceniami); w krystalicznym podłożu Suwalszczyzny i Mazur (stwierdzone wierceniami).

 

 

SKAŁY MAGMOWE ŻYŁOWE - powstały z krzepnącej magmy wypełniającej pęknięcia skorupy ziemskiej.

     PEGMATYT Budują go głównie skalenie. W Polsce pegmatyty spotkać można w Tatrach i Sudetach. 

 

 

SKAŁY MAGMOWE WYLEWNE - powstały z krzepnącej magmy na powierzchni Ziemi. Poszczególne minerały tych skał zastygały szybko,  dlatego nie widać ich makroskopowo, a rozpoznać je można dopiero pod mikroskopem polaryzacyjnym.

      BAZALT Stanowi wylewny odpowiednik gabra. Budują go pirokseny i plagioklazy. W Polsce bazalty występują w Sudetach i monoklinie przedsudeckiej. Powstanie tych bazaltów związane jest z orogenezą alpejską.

​

 

SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE - powstały z nagromadzenia na powierzchni Ziemi minerałów lub okruchów pochodzących ze starszych skał. Wyróżniane są skały luźne (sypkie) i zwięzłe (gdzie poszczególne ziarna związane są spoiwem).

    PIASKOWIEC Zbudowany jest z ziaren piasku, najczęściej kwarcowego, spojonych różnego rodzaju spoiwem (krzemionkowym, wapiennym, żelazistym czy ilastym). Do nagromadzenia się piasku, który w późniejszym procesie lityfikacji, staje się piaskowcem, dochodzi w różnych środowiskach: rzecznych, deltowych, morskich przybrzeżnych, pustynnych lub ukształtowanych przez lądolód. 

W Polsce piaskowce występują w Górach Świętokrzyskich. Spotykamy tu piaskowce różnego wieku: piaskowce dolnodewońskie zawierają liczne szczątki ryb ostrakodermowych,  piaskowce dolnotriasowe, o czerwonej barwie oraz piaskowce dolnojurajskie, koloru białego lub kremowego 

 

 

SKAŁY OSADOWE WULKANICZNE (PIROKLASTYCZNE)

      TUF Buduje go scementowany pył wulkaniczny. W Polsce występuje rzadko, a najbardziej znane są tufy w okolicach Krakowa (tzw. tufy filipowickie) i w Sudetach.

​

 

SKAŁY OSADOWE POCHODZENIA ORGANICZNEGO

   WAPIEŃ należy do skał węglanowych. Buduje go minerał kalcyt, będący węglanem wapnia (CaCO3). Wszystkie wapienie powstałe w morzu uznaje się za organogeniczne - powstałe ze szczątków dawnych organizmów o wapiennych skorupach lub szkieletach.

     

Część skał osadowych pochodzenia roślinnego powstała na lądzie w wyniku uwęglenia szczątków roślin bez dostępu tlenu. W zależności od materiału, z którego pochodzą i stopnia zawartości węgla dzielimy je na:

-TORF powstały z obumarłych szczątków roślinności bagiennej o zawartości C do 60%, zawiera również azot, krzemionkę, żelazo, fosfor, wapń i inne. Oprócz w/w składników w skład tej skały wchodzi znaczna ilość wody – do 86-95% w świeżo wydobytym torfie.

-WĘGIEL BRUNATNY utworzony z drewna o zawartości C do 70%

-WĘGIEL KAMIENNY  utworzony z nagromadzenia szczątków roślin drzewiastych o zawartości C do 80%. W Polsce występuje na obszarze Górnego Śląska,  Dolnego Śląska i Lubelszczyzny.

-ANTRACYT powstały z drewna o zawartości C do 95%

​

LESS to skała osadowa pochodzenia eolicznego. Powstała w wyniku działania rzeźbotwórczej siły wiatru na wszelkie formy terenu. Zgnieciony w ręce nie zlepia się, lecz rozsypuje na delikatny pył o niewyczuwalnych dotykiem ziarenkach. Lessy są osadem przyniesionym przez wiatr. Stanowią podłoże bardzo żyznych gleb. W Polsce występują na Wyżynie Lubelskiej, Podkarpaciu i na Dolnym Śląsku.

​

​

SKAŁY OSADOWE POCHODZENIA CHEMICZNEGO - powstają w wyniku  wyparowania wód z mórz oraz jezior w warunkach klimatu gorącego i suchego. W miarę parowania, dochodzi do zagęszczenia (koncentracji) roztworu i zaczynają z niego wytrącać się różne minerały m. in. halit (NaCl) oraz siarczan wapnia (CaSO4).

     SÓL KAMIENNA zbudowana jest z halitu czyli chlorku sodu (NaCl). Do powstania dużych złóż soli kamiennej, na obecnym obszarze Polski, dochodziło w późnym permie (cechsztynie) oraz w neogenie (miocenie). Sole cechsztyńskie tworzyły się w rozległym basenie obejmującym Polskę północno-zachodnią. Wydobywane są one w rejonie Inowrocławia, Kłodawy i Wapna. Sole mioceńskie powstały w zbiorniku wypełniającym zapadlisko przedkarpackie. Eksploatowane są one w Wieliczce i Bochni.

     GIPS zbudowany jest z siarczanu wapnia (CaSO4). Gipsy wieku mioceńskiego występują na obszarze niecki nidziańskiej, na południe od Gór Świętokrzyskich oraz w okolicy Krakowa.

​

 

SKAŁY METAMORFICZNE - powstały w wyniku przeobrażenia czyli metamorfozy skał magmowych i osadowych w warunkach olbrzymich ciśnień lub/i wysokiej temperatury. Do przemian takich dochodzi, gdy skały, na skutek ruchów tektonicznych, dostaną się w głąb Ziemi lub gdy skały zetkną się z magmą albo lawą wulkaniczną

GNEJS  powstał z granitu, poddanego procesowi metamorfizmu dyslokacyjnego lub regionalnego. Skały granitowe  na skutek ruchów skorupy ziemskiej pęknięć lub fałdowań zostały przeniesione w głąb Ziemi i tam pod wpływem ciśnienia sprasowane. W Polsce gnejsy występują głownie w Sudetach i Tatrach

KWARCYT powstał z piaskowca, w wyniku działania już bardzo słabego metamorfizmu. Im głębiej skały są przemieszczane, tym większemu ciśnieniu i wyższej temperaturze są poddawane. W Polsce znajdziemy go w Sudetach i na monoklinie przedsudeckiej

MARMUR (wapień krystaliczny) powstał z wapienia w wyniku działania metamorfizmu kontaktowego – skała na skutek zetknięcia się z gorącą magmą topi się i ponownie krystalizuje. W Polsce marmury występują w Sudetach.

​

​

​

​